Վառում ենք օլիմպիական կրակը ու գնում ենք մեդալների հետևից։ Դե այսինքն նրանք արդեն գնացել են, մենք գնում ենք նրանց ճանապարհն ուսումնասիրելու։ Այսօր մարզվելու օր է։ Հագեք ձեր սպորտային կոշիկներն ու եկեք ծանոթացնեմ մեր այսօրվա մարզիչների հետ։ Մեր մեջ ասած՝ շատ դժվար եմ գտել այս հայուհիներին, սպորտում նրանք չափազանց քիչ են, բայց այնուամենայնիվ բարձր են պահել բոլորիս անունը։

Ուրեմն այսպես, սովորական երևանյան առօրյա եմ նկարագրում, ուրիշ ոչ մի բան։ Երեք կանայք պատրաստել են ընտանիքի նախաճաշն ու ճանապարհում են իրենց ամուսիններին աշխատանքի։ Դե լավ մի քիչ անսովոր բան ամեն դեպքում կա․ ամուսինների հետ նրանք էլ են գնում։ Ինչպե՞ս թե, տարօրինա՞կ չթվաց։ Իսկ եթե ասեմ, որ 1919 թվականն է, ու նրանք խորհրդարան են գնում։ Այսպես է սկսվում Հայաստանի առաջին կին պատգամավորների պատմությունը, հիշեք նրանց անունները՝ Պերճուհի Պարտիզպանյան, Կատարինե Զալյան-Մանուկյան, Վարվառե Սահակյան։

Հիմա լսում եք միջին տարիքի, կայացած ու հասուն կնոջ նվագ, ջութակն ինքնավստահ ձեռքերում է, բայց կար ժամանակ, երբ այն ընդամենը վեց տարեկան աղջնակի տիրապետության տակ էր։ Այդ տարիքից է սկսվում այս ջութակահարուհու պատմությունը, բայց նրա շնորհիվ է հայտնի դարձել առհասարակ հայկական երաժշտության պատմությունը։ Անահիտ Ցիցիկյան՝ երաժշտական հնագիտության հիմնադիր։

Դարեր շարունակ հայ կնոջը բնութագրել են որպես տան խաղաղությունն ու հանգստությունն ապահովող մի էակի։ Օջախի կրակն ու առօրյա հոգսերն իր վրա կրող հայ կինը պիտի ամուսնուն ճանապարհեր կռվի, իսկ ինքը մնար տանը։ Այդպես էին թելադրում օրենքները։ Ֆիդայական շարժման ժամանակ ամեն ինչ էլ ավելի խիստ էր, հայ կինն իրավունք չուներ զենքին մոտենալ կամ առհասարակ հանդիպել ամուսնուն։ Եվ չնայած այս բոլոր սահմանափակումներին՝ հիմա գրքեր են գրվում նվիրված կռվող հայուհիներին, և ինձ համար էլ չափազանց դժվար է ընտրել՝ ում մասին ձեզ պատմեմ, որ մյուսները չնեղանան։

Ե՞րբ եք վերջին անգամ այցելել բժշկի, թեկուզ ընդհանուր ստուգման։ Պատկերացնու՞մ եք մի իրականություն, որտեղ բոլոր բժիշկները տղամարդիկ են, ու նույնիսկ մեծ ցանկության դեպքում կին մասնագետ չես կարող գտնել։ Հենց այսպիսի միջավայրում էլ մարդկանց գաղտնի բուժում էր Զարուհի Քավալջյանը՝ Օսմանյան կայսրության առաջին բժշկուհին։

Փակեք ձեր աչքերը, չէ, իսկապես մի պահ փակեք։ Հիմա կարող էի ասել պատկերացրեք, որ ծովափին եք կամ այլ հաճելի տեղում, բայց շարունակությունը թողնում եմ ձեր երևակայությանը։ Թող հրեշտակները ձեր ականջին պատմեն իրենց գաղտնիքները։ Եթե դեռ չհասկացաք, թե ով էր ձեզ ուղեկցում վերերկրային այդ աշխարհ, ծանոթացնեմ․ Լուսինե Զաքարյան՝ ամենակախարդական ձայնով հայուհին։

Արդեն երկար ժամանակ է՝ պտտվում ենք տարբեր աշխարհամասերով ու ժամանակներով, խոսում ենք նշանավոր հայուհիների մասին, ծանոթանում ու երազում ենք նրանց հետ։ Բայց բաց ենք թողնում մի շատ կարևոր հանգամանք․ այնուամենայնիվ, կան հայ կանայք, ում մասին մեզ պատմել են դպրոցում կամ ում հանդիպել ենք պատմության էջերում։ Ժամանակն է՝ թագավորական ընդունելություն կազմակերպել և ծանոթանալ հայոց թագուհիների հետ։

Պատկերացրեք․ 1914-15 թվականներ, Կոստանդնուպոլիս, թուրքերի ձեռքում մի երկար ցուցակ է՝ լի հայ մտավորականների անուններով։ Տղամարդկանց այս շարքում մեծ-մեծ տառերով գրված է միակ կնոջ անունը՝ Զապել Եսայան՝ հայ մտավորական, ում պետք է սպանել։

Երբ փոքր էի, երազում էի, որ ինձ երգ նվիրեն։ Իմ մանկական երազանքն, իհարկե, չիրականացավ, բայց հանդիպեցի այնպիսի մարդկանց, ում համար երգ գրելը ոչ թե նվեր էր, այլ պատիվ։ Օրինակ՝ գրել այնպիսի հրաշալի ստեղծագործություն, որ հենց ինքը՝ Մեդեա Աբրահամյանը նվագի այն։ Իսկ մեզ բախտ է վիճակվել նույնիսկ ծանոթանալ նրա հետ։ Տիկնայք և պարոնայք, Մեդեա Աբրահամյան, թող անհամեստ հնչի, բայց իմ կարծիքով լավագույն թավջութակահար։

Կոմիտասը ողջ կյանքի ընթացքում գրի է առել ընդամենը 8 պարային ստեղծագործություն։ Ի՞նչ կապ ունի վարդապետը հայուհիների հետ։ Բացի այն, որ հայուհիները պիտի պարեին այդ պարերը, կար մի հայուհի, որ պիտի շարունակեր նրա գործն ու նոր էջ բացեր պարարվեստում։ Այս էպիզոդի հերոսուհին Սրբուհի Լիսիցյանն է։

Հիշու՞մ եք՝ վերջին անգամ երբ եք օգնության հասել ձեր ընկերներին։ Իսկ ձեզ ե՞րբ են օգնել։ Համաձայնեք, որ կյանքն առանց ընկերների մի տեսակ կիսատ ու տխուր կլիներ։ Ինչպես խոստացել էի, այս փոդքասթի ընթացքում դուք շատ ընկերուհիներ եք ձեռք բերելու։ Այսօր ձեզ ծանոթացնելու եմ նրանցից ամենաընկերասեր ու հավատարիմ հայուհու՝ նկարչուհի Ռեգինա Ղազարյանի հետ։

Մանկության հուշերի գիրկն ընկնելու ժամանակն է։ Բացեք ձեր գաղտնի օրագիրը, որտեղ գրում էիք առաջին սիրո մասին, ու որի էջերը հաճախ էին թրջվում։ Գտեք ձեր ամենաթաքուն պահվող երազանքները ու սկսեք դրանք դարձնել իրականություն։ Իսկ ես այսօր գտել եմ մի շատ խորհրդավոր ու գաղտնապահ հայուհու օրագիր։ Ծանոթացեք․ Գոհար Վարդանյան՝ նշանավոր հետախույզ։

Փոխեք ձեր հագուստը, վերցրեք գործիքները և զինվեք համբերությամբ․ այս անգամ գնում ենք քանդակելու։ Ուշադիր ուսումնասիրեք ու վայելեք այս չքնաղ արվեստանոցը։ Հազիվ եմ անցյալից թույտվություն վերցրել, որ այստեղ աշխատենք։ Չէ՞ որ, սա Հայաստանի առաջին կին քանդակագործ Այծեմնիկ Ուրարտուի աշխատավայրն է։

Հիշու՞մ եք ձեր առաջին հանրային ելույթը․․․ ինչպես էիք լարվում․ ծնկները դողում էին, կոկորդում չորություն կար, մտքում անընդհատ կրկնում էիք նախօրոք անգիր արած խոսքերը։ Իսկ պատկերացնու՞մ եք՝ ինչ կլիներ, եթե ներկայացնեիք մի ամբողջ ժողովրդի շահերը ու լինեիք այդ գործում առաջինն ու միակը՝ միակ կին հյուպատոս Դիանա Աբգարը։

Փոքր ժամանակ բոլորս էլ գոնե մի անգամ մտածել ենք ուսուցիչ դառնալու մասին, բայց երբևէ պատկերացրե՞լ եք՝ ինչ ճանապարհ են անցնում մեր ուսուցիչները մինչև մեզ հասնելը։ Իսկ կարո՞ղ եք պատկերացնել մի իրականություն, որտեղ ոչ միայն չկա ուսուցիչ, այլև չկա դպրոց, ուր կարող եք հաճախել։ Այս ամենը դժվար է երևակայել մի երազկոտ հայուհու՝ Զապել Ասատուրի շնորհիվ։ 

Բարի գալուստ «Իմ ռադիոյի» ակումբ, պատրաստվեք լիցքավորվել դրական տրամադրությամբ, պարել, թռչկոտել, ուրախանալ ու վայելել որակյալ երաժշտություն․․․ավելի ճիշտ․․․ Բարի գալուստ 70-ականների դիսկոտեկա, այսօր երաժշտության պատասխանատուն Լյուդան է՝ Լյուդա Բիլբիլիդի․ առաջին կին դիջեյը։

Երբևէ մտածե՞լ եք՝ Տիեզերքն ինչ չափեր ունի։  Արեգակնային համակարգը մոտավորապես 4,6 միլիարդ տարեկան է։ Աստղերը ճշգրիտ հաշվել հնարավոր չէ, սակայն ոմանք փորձել են ու Տիեզերքում հաշվել մոտ 200 միլիարդ աստղ։ Չգիտեմ՝ իրականում քանի աստղ կլինի այս գիշեր երկնքում, բայց հաստատ գիտեմ մի հայուհու մասին, ում աստղերը շատ էին գերում․ Ալենուշ Տերյան՝ «Իրանի աստղագիտության մայրը»։

Պիտի լավ պատրաստվենք, այս անգամ մեզ են հյուր գալու։ Երևացող տեղերից պահեք առողջությանը վնաս հասցնող ամեն ինչ, հանկարծ Անան չտեսնի։ Դե Անա Ասլանը էլի, առաջին մարդը, որ փորձեց կանխել ծերացումը։

Պատկերացրեք Խորհրդային Հայաստանում՝ տղամարդկանց մենաշնորհը համարվող ճարտարապետության ասպարեզում, հայտնվում է 18-ամյա մի աղջիկ ու պնդում, որ անպայման ճարտարապետ է դառնալու։ Բայց երբ կա համառություն ու սովորելու մեծ ցանկություն, ոչինչ անհնար չէ։ Այսպես է սկսվում Հայաստանի առաջին կին ճարտարապետ Աննա Տեր-Ավետիքյանի ուղին։

Հիմա մի բաժակ թեյ լցնեմ ու ձեզ պատմեմ մեր նոր ընկերուհու մասին։ Եվ ուրեմն դիմավորեք․ Իդա Քար՝ լուսանկարիչ, վոկալիստ, ջութակահար ու մի քիչ էլ բժշկուհի․ մի խոսքով շատ խառը, բայց արվեստոտ հայուհի։ Դե լայն ժպտացեք, թող մեզ էլ նկարի․․․